BELLEKLER
Genel olarak bellekler, elektronik bilgi depolama üniteleridir. Bilgisayarlarda kullanılan bellekler, işlemcinin istediği bilgi ve komutları maksimum hızda işlemciye ulaştıran ve üzerindeki bilgileri geçici olarak tutan depolama birimleridir. İşlemciler her türlü bilgiyi ve komutu bellek üzerinden alır. Bilgisayarın açılışından kapanışına kadar sağlıklı bir şekilde çalışmak zorunda olan en önemli bilgisayar bileşenlerinden biri ram bellektir. Ram belleklerin en önemli özelliği sadece elektrik olduğu sürece veriyi tutabilmelidir.
BELLEK ÇEŞİTLERİ
⦁ RAM (Random Access Memory-Rastgele Erişimli Bellekler)
RAM; işletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının veya kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir. RAM, bilgisayarlardaki CD-ROM, disket sürücü veya sabit disk gibi depolama birimlerinden daha hızlıdır. Bilgisayar, çalıştığı sürece RAM faaliyetini devam ettirir; bilgisayar kapandığı zaman ise RAM’de o an depolanmış olan veriler silinir.
RAM bellek
RAM’e ‘Random Access’ yani ‘rastgele erişimli denir. Veriler, sistem tarafından belleklere sık ve belirli bir düzen dahilinde gönderilmez ya da alınmazlar. Verilerin RAM’de saklanması daha önce de belirtildiği gibi sistem çalışır durumda kaldığı sürece mümkündür. Yani sabit disklerde olduğu gibi var olan bilgilere sistem kapandıktan sonra tekrar ulaşılamaz. İşletim sistemi işlem yapacağı zaman, istenilen veriler bellekte yazılı oldukları adreslerden geri alınırlar. Bellek adreslerine hızlı bir şekilde ulaşılması sistemin genel performansını olumlu yönde etkiler. RAM’ler birbirinden tamamen bağımsız hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin her birinin kendine ait sayısal bir adresi vardır. Her hücrenin çift yönlü bir çıkışı vardır. Bu çıkış veri yolunda (Data Bus) mikroişlemciye bağlıdır. Bu adresleme yöntemiyle RAM’deki herhangi bir bellek hücresine istenildiği anda diğerlerinden tamamen bağımsız olarak erişilebilir. İşte rastgele erişimli bellek adı da buradan gelmektedir. RAM’de istenen kayda ya da hücreye anında erişilebilir. Bellek sığası (kapasitesi) byte cinsinden belleğin kapasitesini verir.
Byte; bellek ölçü birimidir, 8 bitten oluşur. Bit ise “1” veya “0” sayısal bilgisini saklayan en küçük hafıza birimidir. Bellek ölçüleri ise küçükten büyüğe doğru:
1 Byte = 8 Bit
1 Kilo Byte (KB) = 1024 Byte
1 Mega Byte (MB) = 1024 Kilo Byte
1 Giga Byte (GB) = 1024 Mega Byte
1 Tera Byte (TB) = 102ha4 Giga Byte
1 petabyte(PT)=1024 TB
1 Exabyte=1024PetaByte
1 zettaByte=1024exabyte
1 YottaByte=1024 Zettabyte
RAM BELLEK ÇEŞİTLERİ
Yukarıdaki tabloda Ram bellek çeşitleri gösterilmiştir. DDR-3 şuanda kullanılan en yaygın ve en yeni teknolojili Ram bellek çeşitidir.
DDR: Double data rate (iki kat veri transfer)
DDR, double data rate, yani iki kat veri transfer oranı sağlar. Yani aynı saat sinyalinde iki kat veri gönderebilmektedir.
RAMLER HAKKINDA TEKNİK BİLGİ NOTU
1-) Ana kartınızın desteklediği bellek tipi ?
SDRAM : PIN Sayısı – DIMM 168-pin
DDR : PIN Sayısı – DIMM 184-pin. 2.5V
DDR2 : PIN Sayısı – DIMM 240-pin. 1.8V
DDR3 : PIN Sayısı – DIMM 240-pin. 1.5V
DDR4 : PIN Sayısı – DIMM 284-pin. 1.2V
Bilgisayara bellek takarken bakmanız gereken ilk yer PİN sayısıdır. ddr ram i destekleyen bir ana karta ddr-2- ram takamazsınız… Çünkü pin sayıları farklıdır…
2-) Ana kartınızın desteklediği maksimum bellek frekansı ;
sd-ram ler için : 66-100-133 mhz
ddr-ram ler için : 266 mhz (PC 2100), 333 mhz ( PC 2700) 400 mhz ( PC 3200)
ddr-2- ler için : 533 mhz (PC 4200) , 667 mhz (PC 5300) , 800 mhz (PC 6400)
ddr-3 ler için : 1066 Mhz (pc3-8500), 1333 mhz( pc3-10600) 1600 mhz (pc3-12800)
ddr-4 ler için:3200Mhz seviyesinde
Yukarıda görüldüğü gibi ram teknolojisi geliştikçe ihtiyaç duyduğu gerilim miktarıda azalmıştır. Azalan bu gerilim miktarı daha güç gereksinimi getirmiştir özellikle laptoplar için pil ömrü uzamıştır.
ROM (READ ONLY MEMORY-SALT OKUNABİLİR BELLEK)
ROM ( Read Only Memory )
İki bellek türünden birisi olan ROM, RAM’in aksine üzerindeki bilgiler kalıcıdır. Standart ROM üzerindeki bilgiler hiçbir yol ile değiştirilemez veya silinemez. ROM birimine bilgi kalıcı olarak yerleştirilmiştir ve içerik kesinlikle değiştirilemez. Bilgisayarınızı kapatsanız bile üzerindeki bilgiler gitmeyecektir. BIOS gibi bilgisayarınız için önemli bilgilerin tutulduğu bir yapıda, özel yöntemlerle silinebilen ROM çeşidi kullanılır. BIOS üzerinde kullanılan bilgiler oldukça önemli olduğundan ROM, habersiz olarak yapılan kopyalama ya da silme işlemlerinin önüne geçmiş oluyor.
ROM’un bilgisayar başlatıldığında yerine getirdiği görevleri:
⦁ POST (Power On Self Test): Bütün komutların test edilmesi işlemidir.
⦁ CMOS komutlarına bağlı olarak Setup komutlarını işletir.
⦁ Donanımla bağlı olan BIOS komutlarını yerine getirir.
⦁ İşletim sistemini çağıran BOOT komutlarını yürütür.
⦁ PROM (Programable Read Only Memory-Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek)
PROM’un özellikleri temelde ROM’la aynıdır. Bir kez programlanır ve bir daha programı değiştirilemez ya da silinemez. Ancak PROM’un üstünlüğü yonganın fabrikada yapılırken programlanmak zorunda olmayışıdır. Herkes satın alabileceği PROM programlayıcısı ile amaca göre PROM’a bilgi yazılabilir.
⦁ EPROM (Erasable Programmable Read Only Memory – Silinebilir Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek)
RAM’lerin elektrik kesildiğinde bilgileri koruyamaması, ROM ve PROM’ların yalnızca bir kez programlanabilmeleri bazı uygulamalar için sorun oluşturmuştur. Bu sorunların üstesinden gelmek için teknoloji devreye girmiş ve EPROM’lar ortaya çıkmıştır. EPROM programlayıcı aygıt yardımı ile bir EPROM
defalarca programlanabilir, silinebilir. EPROM programlayıcı, EPROM’un üzerindeki kodlanmış programı mor ötesi ışınlar göndererek siler. Yonganın üzerindeki pencere, parlak güneş ışığı EPROM’u kolayca silebileceğinden programlama işleminden sonra EPROM’un üzeri bir bantla kapatılır. Çok yönlülükleri, kalıcı bellek özellikleri ve kolayca yeniden programlanabilirlikleri, EPROM’u kişisel bilgisayarlarda sıkça kullanılır bir konuma getirmiştir. EPROM’un sık rastlanan pratik uygulamalarından biri de dışarıdan gelen yazıcı ve bilgisayarlara Türkçe karakter seti eklemektir.
⦁ EEPROM (Electrically Erasable Read Only Memory – Elektiksel Olarak Silinebilen Programlanabilen Yalnızca Okunur Bellek) E2PROM
Şu anda bilgisayarınızın BIOS’unuzun kullandığı ROM tipi EEPROM’dur. EPROM’a benzer olarak
EEPROM’da silinebilir ve yazılabilir. Adı üzerinde, silme işini elektriksel olarak yapabiliyorsunuz. Yani ultraviyole ışığını kullanarak bilgileri silmek o kadar zor değil. BIOS’lar EEPROM kullanırlar. Bu sayede ana kart üreticileri güncelleşmiş BIOS’larını yazabiliyorlar.
⦁ Flash ROM Bellekler
Bu tip hafızalar, bir çeşit EEPROM olmakla birlikte hücreler arasındaki bağlantılar iç teller ile sağlanmaktadır. Aralarındaki en önemli fark ise EEPROM’a bilgilerin byte byte yazılması Flashlara ise bilgilerin sabit bloklar hâlinde yazılmasıdır. Yani hafızlarda her defasında 512 byte’lık bilgi yenilenebilmektedir. Normal EEPROM’larda ise 1 byte’lık değişiklik yapılabilmektedir. Sabit bloklar 512 bytedan 256 KB’a kadar olan bir aralıkta değişir. Bu sabit bloklar hâlinde yazılma özelliğinden dolayı Flash Memory’i EEPROM’a göre daha hızlı çalışmaktadır.
BIOS VE CMOS İLİŞKİSİ
BIOS, ROM içerisinde bulunan bir yazılımdır. ROM ise sadece okunabilir bir bellek olduğu için hiçbir değişiklik kaydedilemez. Bu yüzden BIOS üzerinde yaptığımız değişikliklerin bir yere kaydedilmesi gerekir. BIOS’da ayarları değiştirdiğimizde bu ayarlar CMOS denilen bir bellek çeşidine kaydedilir. CMOS (Complenmentary Metal Oxide Semiconductor), “Eşlenik Metal Oksit Yarıiletken” in kısaltmasıdır. Bilgilerin burada
tutulması için bir pil ile CMOS sürekli beslenir ve kaydedilen ayarların burada sürekli kalması sağlanır.
Güç Düğmesine basıldığında, CMOS’da kayıtlı olan BIOS ayarlarına göre sistem açılır. Kayıtlı olan ayarlar bir süre sonra kayboluyor ve sık sık “CMOS Checksum error” hatası ekranda gözüküyor ise, anakartın üzerinde bulunan pilin değiştirilmesi gerekir. Bu da sorunu çözmezse, CMOS yongası bozulmuş demektir.
Sistem çalıştırıldığında BIOS devreye girerek POST testi yapar test ile tüm donanımlar kontrol edilir sorunlu bir donanım olur ise ekrana hata mesajı ve sesli hata mesajı verir. Son olarak RAM leri kontrol eder. BIOS sistemin açılışı için CMOS a giderek kullanıcının açılış ile ilgili yaptığı ayarlamalarla birlikte sistem tarih ve saat bilgilerini CMOS tan okur ve açılışı gerçekleştirerek sistem üzerindeki işletim sistemini devreye alır. Sonrasında işletim sistemi dosyaları sabit diskten RAM belleğe aktarılır ve işletim sistemi kullanıcını kullanımına hazır hale gelir.
CMOS bir geçici bellektir ve verileri saklaması için CMOS pili tarafından beslenilmek zorundadır pil çok uzun ömürlü olup yaklaşık 8-10 yıl arasında dayanabilir.
Pil bittiğinde “CMOS BATTERY FAILED” ya da “CMOS BATTERY LOW” gibi hatalar alabilirsiniz.
Her hangi biri tarafından bilgisayarın açılışına şifre konulmuş ise CMOS pili çıkarıp yaklaşık 2-5 dakika beklenebilir ya da pil çıkarıldıktan sonra pil yatağındaki + – uçlar kısa devre edilir.
BIOS SESLİ HATA MESAJLARI
1: Sürekli Bip Sesi [Power Supply,Güç Kaynağı Arızası]
2: Birden Çok Kısa Bip Sesi [Anakart Arızası]
3: Bir Uzun Bip Sesi [Bellek Yenilenmesinde Hata]
4: Bir Uzun Bir Kısa Bip Sesi [Bios Çipi veya Anakart Arızası]
5: Bir Uzun İki Kısa Bip Sesi [Ekran Kartı Arızası,Eski Ekran Kartlarında Dip Switch dediğimiz yapılandırmadan kaynaklanır]
6: Bir Uzun Üç Kısa Bip Sesi [Ekran Kartı Arızası]
7: İki Uzun Bir Kısa Bip Sesi [Ramdac Kaynaklı Ekran Kartı Arızası]
8: İki Kısa Bip Sesi [Bellek Eşlik Hatası]
9: Üç Kısa Bip Sesi [İlk 64K’lık bölümde Bellek Hatası]
10: Dört Kısa Bip Sesi [Timer Hatası]
11: Beş Kısa Bip Sesi [İşlemci Hatası]
12: Altı Kısa Bip Sesi [Klavye İşlemcisinden Kaynaklanan Hata]
13: Yedi Kısa Bip Sesi [İşlemci Hatası]
14: Sekiz Kısa Bip Sesi [Ekran Kartı Belleğinde Okuma-Yazma Hatası]
15: Dokuz Kısa Bip Sesi [Bios Rom Hatası]
16: On Kısa Bip Sesi [Cmos Okuma-Yazma Hatası]
17: Onbir Kısa Bip Sesi [Tampon Bellek Hatası]
CMOS PİLİ BİTERSE AŞAĞIDAKİ HATALARDAN BİRİNİ ALABİLİRSİNİZ
Ø CMOS Battery Failed: BIOS piliniz bitmiş veya bitmek üzere. Pilin türünü belirleyip en yakın zamanda yeni pil ile değiştiriniz.
Bu ödev 21.11.2016 Tarihinden itibaren ilk dersimizde kontrol edilecektir. Eksik yapılan ya da fotoğrafları yapıştırılmayan ödevler kabul edilmeyecektir.
Çalışmalarınızda başarılar dilerim. Ailenize ve Yüce Türk Milletine laik insanlar olabilmek için tek çaremiz çalışmaktır.
